Η ΑΡΧΑΙΑ ΑΡΓΙΛΟΣ 

ΣΤΑ ΜΑΡΤΥΡΙΚΑ ΚΕΡΔΥΛΛΙΑ ΣΕΡΡΩΝ - ΔΗΜΟΥ ΑΜΦΙΠΟΛΗΣ ΣΕΡΡΩΝ

(Απόσπασμα από το Βιβλίο του κ. Κυρμελή Γεωργίου Κ. Κυρμελή " Η Ιστορία Των Κερδυλλίων" )

AΡΓΙΛΟΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ- ΣΗΜΕΡΑ

     Σέ ἀπόσταση ἀναπνοῆς, περίπου δυόμισυ χιλιόμετρα ἀπό τό χωριό Νέα Κερδύλλια καί τέσσερα ἀπό τό Στρυμόνα, ἀκριβῶς πάνω στήν παλιά ἐθνική ὁδό Καβάλας-Θεσσαλονίκης καί τρέχοντας πρός τήν Ἀσπροβάλτα, βλέπει κανείς τά ἀποτελέσματα τῶν ἀνασκαφικῶν ἐργασιῶν, πού ἔγιναν καί γίνονται ἐδῶ καί ἀρκετά χρόνια καί ἐπί πολλές περιόδους, ἀπό τήν Ἐφορεία Ἀρχαιοτήτων Καβάλας μέ τή συνεργασία τοῦ Καναδικοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Ἰνστιτούτου Ἀθηνῶν (Πανεπιστήμιο τοῦ Μόντρεαλ,) μέ ἐπικεφαλῆς τον ἀρχαιολόγο JACQUES PERREAULT- Ζάκ Περρώ). Κυρίως πάνω ἀπό τό δρόμο, καί τελευταῖα κάτω.Ἐδῶ βρίσκονταν ἡ ἀρχαία πόλη Ἄργιλος. ‘H περιοχή αὐτή, στήν ὁποία ἐκτείνονταν ἡ πόλη, λέγεται, ἀπό παλιά μέχρι τώρα, ἀπό τούς κατοίκους τῶν Κερδυλλίων, Παλιόκαστρο . Ἤξεραν οἱ παλαιοί, ἀπό τό κάστρο πού ἔβλεπαν- λίγο ψηλότερα ἀπό τό δρόμο- ὅτι ἐδῶ κάποτε κατοικοῦσε κόσμος. Ποιός ὅμως κόσμος; Χρειάστηκαν πάνω ἀπό δυόμισυ χιλιάδες χρόνια γιά ν’ ἀποκαλυφθοῦν αὐτά πού βλέπουμε σήμερα καί νά μάθουμε γιά τήν ἱστορία τῆς «πόλης», τούς ἀνθρώπους της, τίς πιθανές σχέσεις τους μέ τούς μετέπειτα κατοίκους, καί, γιατί ὄχι, τίς σχέσεις τους μέ τούς σημερινούς Κερδυλλιῶτες. Αὐτό εἶναι τό ὡραῖο τῆς ἱστορίας: ἡ ἔκπληξη. Ξαφνικά ἀλλάζουν οἱ προϋποθέσεις, ἀλλάζει ἡ ὀπτική γωνία μέ τήν ὁποία βλέπεις τήν ἱστορία, ἀκόμη καί τόν ἑαυτό σου. Ἀνιστόρητοι συνήθως οἱ νεοέλληνες, ἀδιαφοροῦμε ποῦ πατοῦμε, ποῦ καθόμαστε, τί ὑπάρχει κάτω ἀπ’ τά σπίτια μας, τί φωνές βγαίνουν ἀπό τά ἔγκατα τῆς γῆς μας. Βαρύκοοι καί ἀδιάφοροι, ξαφνικά τρίβουμε τά μάτια μέ ἔκπληξη καί ἀναρωτιώμαστε περί τίνος πρόκειται. Δέ ρωτοῦμε ὅμως τούς εἰδικούς· πολλές φορές μάλιστα τούς οἰκτίρουμε: «Τρελάθκαν κατ᾽ ἀρχιουλόγ᾽, ὅλ᾽ μέρα μέσ᾽ τούν ἥλιου σκάβουν, σκάβουν κι μαζεύουν κάτ᾽ πιτροῦδις»!. Σπάνιοι οἱ τύποι πού μέ ἐνδιαφέρον πλησιάζουν τούς ἀρχαιολόγους-καλή ὥρα- ζητώντας νά μάθουν. Ἐκεῖνο ὅμως πού κυνηγοῦν-κυριολεκτικά σά ζαγάρια- εἶναι ἡ διαφαινόμενη ἀποζημίωση ἀπό την Ἀρχαιολογική Ὑπηρεσία γιά τά «ἔργα» πού  γίνονται στό χωράφι τους. Παντοῦ τά ἴδια, τό ἴδιο κι ἐδῶ.

‘H Ἄργιλος λοιπόν. Ἄς ξεκινήσουμε τήν ἱστορία της, ὄχι βέβαια στή γλώσσα τῶν ἀρχαιολόγων, μά ἔτσι ἁπλᾶ, σάν παραμύθι.

     ‘H περιοχή τῆς Ἀργίλου βρίσκονταν στή Θράκη καί στήν περιοχή τῆς ἀρχαίας καί σημερινῆς Βισαλτίας. Περί αὐτοῦ δέν ὑπάρχει καμία ἀμφισβήτηση, ὅπως θά μποροῦσε νά γίνει γιά τά ἀρχαῖα Βρασνά. Ἦταν ἡ μοναδική διέξοδος τῆς Βισαλτίας καί τῆς ὅλης ἐνδοχώρας πρός τή θάλασσα, τό Στρυμονικό κόλπο, ὅπως εἶναι καί σήμερα.
      Τό γεγονός αὐτό δηλώνει καί τή μεγάλη σημασία τῆς πόλης κατά τούς χρόνους ἐκείνους. Θά λέγαμε ἦταν τό ἐπίνειο τοῦ μεγάλου χερσαίου τόπου πού ἀρχίζει ἀπό τίς ἐκβολές τοῦ Στρυμόνα καί μετά τό στένωμα τῆς Ἀμφίπολης, ἀνοίγεται πλέον πρός τή Βισαλτία, τή Φυλλίδα,τήν Ὁδομαντική, τή Σίρι κι ἀκόμη περισσότερο μέχρι τό βάθος τῆς Πρασιάδας λίμνης καί τήν Κρηστωνία. Ὡς μοναδική διέξοδος καί μοναδικό «λιμάνι» συγκέντωνε τήν πολλαπλῆ δραστηριότητα ὅλου αὐτοῦ τοῦ ἐσωτερικοῦ χώρου. Γι αὐτό καί ὁ τόπος ἦταν περίβλεπτος.            Ἔτσι δέν μποροῦσε παρά νά ἀποτελέσει τόπο στόν ὁποῖο συγκεντρώνονταν τά βλέμματα πολλῶν ἰσχυρῶν καί μεγάλων δυνάμεων τοῦ Νότου. Ὅταν ἡ Νότια Ἑλλάδα ἔσπευδε νά γεμίσει τά παράλια τῆς Μεσογείου μέ τίς γνωστές καί ἔνδοξες ἀποικίες, ἡ περιοχή ἑκατέρωθεν τῶν ἐκβολῶν τοῦ Στρυμόνα δέν ἦταν δυνατόν νά ἀποφύγει τήν ἐγκατοίκηση-ἐγκατάσταση τῶν «Νοτίων». Εἰρηνικά συνήθως, διότι οἱ τόποι αὐτοί οὐδέποτε ὑπῆρξαν «βαρβαρικοί», γι αὐτό καί ἡ συνέργεια μέ τούς «ἐπήλυδες» ὑπῆρξε ἀγαστή καί ἡ συνεργασία ἀποδοτική γιά ὅλους.

https://www.youtube.com/watch?v=hl5BxhBsyuk

665 π.Χ. Οἱ Κυκλάδες βρίσκονται ἀκόμη σέ ἀκμή. Ὁ κυκλαδικός πολιτισμός μέ τίς κάθε λογῆς δραστηριότητές του δέν ἔχει σβήσει. Ἦταν μιά ποντοπόρα δύναμη πού διέσχιζε τό Αἰγαῖο πέλαγος γιά νά μεταφέρει σ᾽ ὅλο τόν κόσμο τά περίφημα προϊόντα της: ἀγγεῖα, λάδι καί ἄλλα ἐμπορεύματα, προϊόντα τέχνης, λεπτά κοσμήματα καί κάθε μορφῆς βιοτεχνικά κατασκευάσματα. Τό ἐμπόριο αὐξάνει τόν πλοῦτο τους .Ὁ πολιτισμός τους τούς διακρίνει καί τούς καθιστᾶ ἀγαπητούς. ‘H αἰσιοδοξία τούς δίνει τήν «τόλμαν» νά ἱδρύουν στά Θρακοελληνικά παράλια πόλεις-ἀποικίες, σταθμούς διαμετακομιστικοῦ ἐμπορίου καί, σιγά- σιγά, πολίσματα τῶν νέων αὐτῶν ἀποικιῶν, ἀποικίες τῶν ἀποικιῶν.
    Τό νησί Ἄνδρος εἶναι τό κυκλαδίτικο νησί πού τόλμησε καί ἵδρυσε τήν ἀρχαιότερη ἑλληνική ἀποικία, τό πρῶτο ἄνοιγμα στά παράλια τῆς τότε Θράκης· τῆς Θράκης πού ἄρχιζε ἀπό τόν Πηνειό καί κατέληγε στόν Εὔξεινο Πόντο, τή Μαύρη Θάλασσα.
    Πρώτη ἀποικία ἑλληνική τῶν νοτίων Ἑλλήνων,τῶν Ἀνδρίων- σέ χερσαῖο θρακικό ἔδαφος- ὑπῆρξε λοιπόν ἡ Ἄργιλος. Φυσικά ἡ Ἄργιλος δέν ἦταν τόπος ἄοικος, ἀκατοίκητος καί πολίσθηκε, κατοικήθηκε, ἐξ ἀρχῆς ἀπ’ τούς Ἀνδρίους. Τά εὑρήματά της δείχνουν πώς κατοικεῖτο πολύ πρίν ἀπό τό 665 π.Χ. Καί κατοικεῖτο ἀπό τούς ντόπιους Θράκες-Βισάλτες. Οἱ ὁποῖοι, μάλιστα, ἀνέπτυξαν ἀρκετά τόν πολιτισμό τους. Αὐτό καταφαίνεται ἀπό πλῆθος εὑρημάτων πού ἀνάγονται στήν πρό τῶν Ἀνδρίων ἐποχή καί πού μαρτυροῦν γιά τίς πυκνές ἐμπορικές σχέσεις τῶν Ἀργιλίων μέ ὅλα σχεδόν τά μέρη τῆς Ἑλλάδος. Ἔτσι βρέθηκαν π.χ. νομίσματα καί ἀγγεῖα πού προέρχονται ἀπό τήν Ἀθήνα, Θάσο, τήν Κόρινθο, τή Μίλητο κ.λ.π.
   

‘H θρακική αὐτή πολίχνη δέν ἦταν τόσο μικρή ὅσο φαίνεται σήμερα. Βεβαίως μικρή ἐν σχέσει μέ τίς μεγάλες πόλεις-κράτη τῆς Νοτίου Ἑλλάδος, ἀκόμη καί τῆς Χαλκιδικῆς (Ποτίδαια,Ὄλυνθος κ.λ.π.). Ἀπό ὑπολογισμούς πού ἔγιναν μέ βάση τή «φορολογία» της ὡς μέλους τῆς πρώτης (Α´) Ἀθηναϊκῆς συμμαχίας( 453-2 π.Χ.), συμπεραίνεται ὅτι ὁ πληθυσμός της κυμαίνονταν γύρω στίς 6.000 . Καί μέ τά σημερινά ἀκόμη δεδομένα εἶναι μιά ὑπολογίσιμη πολίχνη.Ὑπῆρξε πόλη-κράτος, ὅπως ὅλες οἱ ἀρχαῖες πόλεις. Μέ ἀγῶνες γιά τήν αὐτονομία καί ἀνεξαρτησία της, μέ νομισματοκοπεῖο, μέ συμμαχίες, ἀποσκιρτήσεις καί ἐπανόδους. Μέ διαφόρων μορφῶν σχέσεις μέ τίς διπλανές τό τε πόλεις π.χ. τό Βρομίσκο, στίς ἐκβολές τοῦ Ρηχίου ποταμοῦ καί τή Βρέα (τά ἀρχαῖα Βρασνά, κατά τόν καθηγητή Δ.Σαμσάρη), τή Μύρκινο καί ἄλλες, ἐσωτερικά. Ὑπῆρχε ἔντονη πολιτική δραστηριότητα στην Ἄργιλο, πού σημαίνει καί ἰσχυρή κοινωνική διαστρωμάτωση καί δραστηριότητες-ἀντιπαλότητες. Οἰκονομικά εὔρωστη, παρουσίασε γρήγορα τό φαινόμενο τοῦ ὑπερπληθυσμοῦ, ὥστε νά μετοικίζει μέρος τῶν κατοίκων της. Σχετικά μέ τό θέμα αὐτό, τό δημογραφικό, πρέπει νά ποῦμε πώς ὁ πληθυσμός της μειώθηκε αἰσθητά, μέ τήν ἐγκατάσταση πολλῶν κατοίκων της στήν Ἀμφίπολη Ἰσχυρή πάντως-πρώτη στά ἀνατολικά τῆς Χαλκιδικῆς καί τοῦ Στρυμονικοῦ Κόλπου, ὥστε νά τόν ἐλέγχει.

    

‘H ὀνομασία Ἄργιλος εἶναι Θρακική. ‘H ἑτυμολόγησή της ἀμφίβολη.

Ὁ ‘Hρακλείδης μᾶς πληροφορεῖ πώς ἡ πόλη ὀνομάστηκε Ἄργιλος ἀπό ἕναν ποντικό πού ἐμφανίστηκε κατά τή θεμελίωσή της καί πού στήν τότε θρακική γλῶσσα ὀνομάζονταν ἄργιλος,11 ὁ δέ Στέφανος Βυζάντιος 12 ἐπιμαρτυρεῖ.

   ‘H θέση της στίς ἐκβολές τοῦ Στρυμόνα, «Ἄργιλος Θράκης...ἡ πρός τῶ Στρυμόνι ποταμῶ πόλις»- ἦταν πολύ εὐνοϊκή γιά τήν ἀνάπτυξη τόσο τῆς ἐμπορικῆς ναυτιλίας, ὅσο καί γιά τήν διαμετακομιστική ἐμπορική δραστηριότητα τῶν κατοίκων της. Μή ὑπαρχούσης ἀκόμη-καί γιά πολύ- τῆς Ἀμφιπόλεως, ἡ Ἄργιλος ἦταν τό μοναδικό ναυτικό-ἐμπορικό κέντρο τῆς περιοχῆς αὐτῆς. Δραστηριοποιεῖται ἔντονα στή μεγάλη περιοχή πού περιλαμβάνει, ὅπως εἴπαμε, τίς περιοχές τῆς Βισαλτίας, Μυγδονίας καί Ἠδωνίδος (ἀνατολικά). Εἶναι εὐνόητο ὅτι ἡ πόλη ἀναπτύχθηκε ἰδιαίτερα μετά τήν ἀποίκισή της.

Ἀποτελοῦσε ἐμπορικό κέντρο γιά ὅλη τήν περιοχή τουλάχιστον γιά διακόσια περίπου χρόνια, μέχρις ὅτου κτίσθηκε ἡ Ἀμφίπολη, τό 437 π.Χ. Καί ἀναπτύχθηκε τόσο, ὥστε ἐπεξέτεινε τήν ἐμπορική καί πολιτική της ἐπιρροή δημιουργώντας δύο νέες ἀργιλικές «ἀποικίες», τό «Κερδύλιον» στούς βορειοανατολικούς ὀρεινούς λόφους, ἐκεῖ πού θά πᾶμε σέ λίγο, καί λίγο πιό μέσα, ὄχι πολύ μακρυά, στό ἐσωτερικό τῆς Βισαλτίας, τήν Τράγιλο13 . Τουλάχιστον γιά τά ἀρχαῖα Κερδύλλια, ἀλλά καί τήν Τράγιλο, εἴμαστε βέβαιοι ὅτι τήν Ἀνδριακή καταγωγή τους τή διατήρησαν μέχρι τούς Μακεδονικούς χρόνους, ὁπότε ἀναμείχθηκαν ( ἀφομοιώθηκαν) μέ τούς Μακεδόνες. Εἶναι εὐνόητο, ἀλλά καλά κάνουμε νά τό τονίζουμε, πώς ἡ γλῶσσα τῶν Ἀργιλίων καί συνεπαγωγικῶς καί τῶν Κερδυλλιωτῶν καί τῶν κατοίκων τῆς Τραγίλου ἦταν ἀτόφια ἑλληνική.

     Ἄλλωστε ἀπό τήν ἐποχή τοῦ ‘Hροδότου καί ἑξῆς «οἱ πόλεις τῆς Κρηστωνίας, τῆς Μυγδονίας καί τῆς κοιλάδος τοῦ Στρυμόνα εἶχαν συγροτηθεῖ πλήρως... καί οἱ πληθυσμοί τους ἀποτελούμενοι ἀπό ἀνθρώπους Παιονικῆς καί Θρακικῆς κυρίως καταγωγῆς ἦταν ἐνσωματωμένοι στό Μακεδονικό σύστημα ὡς αὐτοδιοικούμενες πόλεις. ‘H γλώσσα δέ φαίνεται νά δημουργοῦσε ἰδιαίτερες δυσκολίες. Εἶναι πιθανό ὅτι τά ἑλληνικά τά μιλοῦσαν περισσότερο σ᾽ αὐτές τίς περιοχές ἀπό ὅ,τι στά ἀπομακρυσμένα μέρη τῆς Χερσονήσου τοῦ Ἄθω»14 Νά σημειώσουμε ὅτι οἱ Ἄνδριοι λίγο μετά ἤ σχεδόν ἀμέσως μετά τήν ἀποίκιση τῆς Ἀργίλου ἵδρυσαν στή Χαλκιδική καί τίς γνωστές μας ἀποικίες τους: Ἄκανθος (Ἱερισσός), Σάνη καί Στάγειρος, ἡ πολύ ἀργότερα, γενέτειρα τοῦ Ἀριστοτέλη. Οἱ πόλεις αὐτές βρίσκονταν ἀρκετά μακρυά ἀπό τήν Ἄργιλο, πού, φυσικῶ τῶ λόγω, κυριαρχοῦσε στή σημερινή περιοχή δεξιά καί ἀριστερά τοῦ Στρυμόνα. Θαλάσσιο, καί ὄχι μόνο, ἐμπορικό κέντρο τῆς Ἀνατολικῆς Μυγδονίας, Βισαλτίας καί τῆς Ἀνατολικῆς πλευρᾶς τοῦ Στρυμόνα, τῆς Ἠδωνίδος καί Πιερίας15 , μέ τό γνωστό μεγάλο λιμάνι, τήν Ἠιόνα

 

  Ἦταν πλούσια πόλη, γι αὐτό καί γίνεται πολύς λόγος γι αὐτή.Αὐτό καταφαίνεται καί ἀπό τό γεγονός ὅτι κατά τό 450π.Χ. εἶχε τό μονοπώλιο ἐξαγωγῆς ὄχι μόνο τῶν γεωργικῶν προϊόντων τῆς Βισαλτίας, ἀλλά, κυρίως, τῶν μεταλλευμάτων, χρυσοῦ καί καί ἀργύρου ἀπό τά μεταλλεῖα τῆς Βισαλτίας καί Κρηστωνίας16.

    Μέ δικό της, βέβαια, νομισματοκοπεῖο17. Οἱ πλούσιοι Ἀργίλιοι ἀσκοῦσαν μονοπώλιο σέ ὅλη τήν εὐρύτερη αὐτή περιοχή, ἀκόμη καί στήν Ἄκανθο καί στή Θάσο. ‘H ἐξαγωγή ἀργύρου ἔφθασε καί μέχρι τήν Περσία, ὅταν ἡ περιοχή κατακτήθηκε ἀπό τούς Πέρσες(540-480)18

   

Ὁ τόπος φαίνεται ὅτι εἶχε πυκνή καί ποικίλη βλάστηση. ‘H Βισαλτία, ἀλλά καί ἡ Κρηστωνία, κατά τόν Ἀθήναιο, παρουσιάζει τό προκαλοῦν ἔκπληξη φαινόμενο τῆς ἀπίστευτης πρόωρης ὠρίμανσης διαφόρων καρπῶν. Διαβάζουμε: « Περί τήν Βισαλτίαν καί Ἀμφίπολιν καί Κραστωνίαν τῆς Μακεδονίας ἔαρος μεσοῦντος τάς μέν συκᾶς σῦκα, τάς δέ ἀμπέλους βότρυς, τάς δέ ἐλαίας ἐν ὧ χρόνω βρύειν εἰκός ἦν αὐτάς ἐλαίας ἐνεγκεῖν, καί εὐτυχῆσαι πάντα Φίλιππον». δηλ. « Στά μέρη γύρω ἀπό τή Βισαλτία, τήν Ἀμφίπολη καί Κρηστωνία τῆς Μακεδονίας στή μέση τῆς ἄνοιξης, οἱ συκές ἔφερναν σῦκα, τά ἀμπέλια σταφύλια, οἱ ἐλιές ἐλιές(καρπούς) στόν καιρό πού ἦταν φυσικό γι αὐτές νά φέρουν λουλούδια, καί σέ ὅλα ἦταν εὐτυχισμένος ὁ Φίλιππος»(ἐνν.ὁ Βασιλιάς τῆς Μακεδονίας). Ἀναφέρεται μάλιστα ἀπό πολλούς ἀρχαίους συγγραφεῖς πώς στήν περιοχή αὐτή, ἀλλά καί σέ ὅλη τή Βισαλτία, ὑπῆρχαν λαγοί τεραστίων διαστάσεων, δασύποδες-μέ πολύ μαλλί στό δέρμα τῶν ποδιῶν- καί μάλιστα μέ δύο ἥπατα-συκώτια: «οὕς ἄν τις δόξειεν δύο ἥπατα ἔχειν», Θεόπομπος: « ἐν τῆ εἰκοστῆ τῶν ἱστορικῶν περί Βισαλτίαν φασί λαγωούς γίνεσθαι δύο ἥπατα ἔχοντας» καί στό Στέφανο Βυζάντιο διαβάζουμε « Περί ταύτην (ἐνν. Βισαλτίαν) οἱ λαγοί σχεδόν πάντες ἁλίσκονται δύο ἥπατα ἔχοντες»

 

 ‘H πόλη ἦταν κτισμένη στήν πλαγιά τοῦ λόφου Παλιόκαστρο καί μέ θέα τή θάλασσα τοῦ Στρυμονικοῦ κόλπου. Σήμερα φαίνεται μικρή, ἄν καί κατεῖχε ὅλη την πλαγιά ἀπό τήν ἀκρόπολη μέχρι τή θάλασσα. Οἱ προσχώσεις, ἐδῶ καί δυόμισυ χιλιάδες χρόνια, ἐπέφεραν τήν καταστροφή πολύ μεγάλου μέρους της, ὅπως, βέβαια, καταστράφηκε μέρος της ἀπό τήν παλαιά Ἐθνική Ὁδό. Οἱ ἐκχερσώσεις καί «τακτοποιήσεις» μέ βαθειές ἀρόσεις, ἀργότερα, τῶν χωραφιῶν ἐκεῖ, τή σμίκρυναν. Σήμερα δέν ὑπάρχει τό ἀρχαῖο λιμάνι, πού πρέπει νά ἦταν ἀρκετά μεγάλο. Βρίσκεται στό βυθό τῆς παραλίας, ὄχι πολύ βαθειά, ἀφοῦ πολλά κατασκευάσματά του( μῶλοι) φαίνονται, ὅταν ὁ καιρός εὐνοεῖ, καί μέ γυμνό ὀφθαλμό. Τά εὐρεθέντα καί σωθέντα σημερινά κατασκευάσματα, δηλ. ἡ πόλη, τό λιμάνι καί δύο ἀκόμη νεκρου-πόλεις σκεπασμένες ἀπό τή θάλασσα «συναπαρτίζουν τόν ἀρχαιολογικό χῶρο»

 

  Ἐκεῖνο πού κάνει ἐντύπωση στόν περιηγητή εἶναι ὁ ἀνηφορικός δρόμος πού ξεκινώντας ἀπό τό λιμάνι, μέ ἰσχυρές πλάκες καλοστρωμένος, ὁδηγεῖ στήν ἀκρόπολη. Δεξιά καί ἀριστερά του εἶναι κτισμένες μικρές καί μεσαῖες κατοικίες. Μερικές καί μεγάλων διαστάσεων· σώθηκαν τμήματα σπιτιῶν ὕψους πάνω ἀπό τέσσερα μέτρα. Ἐκεῖνο πού κάνει καί πάλι ἐντύπωση εἶναι ἡ ἀρχιτεκτονική τῶν σπιτιῶν.Δέν μοιάζει καθόλου τήν ἀρχιετεκτονική τῶν σπιτιῶν π.χ. τῆς λοιπῆς Βισαλτίας. Ἀντίθετα μᾶς θυμίζουν τήν τεχνική τῶν σπιτιῶν τῶν Κυκλάδων. ’H Ἄργιλος εἶχε καί δημόσια κτίρια. Ἀπό ἕνα τέτοιο σώθηκε ἕνα ἐξαιρετικό ἀκροκέραμο, στολίδι γωνίας σπιτιοῦ .

    ‘H Ἄργιλος ἦταν τυχερή διότι δέν καταστράφηκε ποτέ. Τή σφύζουσα ζωή της τήν ἀπορρόφησε ἡ νεώτερη Ἀμφίπολη ἀπό τό 437π.Χ καί ἑξῆς . Ἁπλῶς ἐρημώθηκε. Τά σπίτια καλύφθηκαν ἀπό τά χώματα τῆς ἀπότομης αὐτῆς πλαγιᾶς, γι αὐτό καί σήμερα βρίσκονται σχεδόν ἀπείραχτα.Ὁ ἀνηφορικός δρόμος πού βλέπουμε ἀπό τήν ἄσφαλτο, καλά διατηρημένος, ὁδηγεῖ στην «Ἀκρόπολη», πού  ἀνακαλύφθηκε τό 1996.
    ‘H ἀκρόπολη, τό Παλιόκαστρο, ἀποτελεῖ συγκρότημα κατοικιῶν μέ κέντρο τό «φρούριο» στό ψηλότερο μέρος, ἀπ᾽ ὅπου ἡ θέα εἶναι ἐξαιρετική καί τό μάτι ἐλέγχει μιά τεράστια περιοχή ἀπό τό μυχό τοῦ Στρυμονικοῦ κόλπου, τήν ἀπέναντι Χαλκιδική, τή θάλασσα μέχρι τή Θάσο καί τή νότια πλευρά τοῦ Παγγαίου. Στήν ἀρχή θεωρήθηκε τό οἰκοδόμημα αὐτό ναός.
 

  Ἀπό τά ἀνευρεθέντα ὅμως μέχρι σήμερα ἀνασκαφικά προϊόντα προκύπτει πώς ἡ ἀκρόπολη ἦταν ἕνα πολύ μεγάλο οἰκοδόμημα, τετράγωνο, 14Χ14 μέτρων, μέ τοιχία πλάτους ἑνός καί ὕψους παραπάνω ἀπό 2,5 μέτρα. ‘H ἐξωτερική ἐπιφάνεια εἶναι ἀσβεστωμένη ἄσπρη χωρίς διακόσμηση. Τό πάτωμα πλακόστρωτο καί ἡ εἴσοδος γίνονταν ἀπό ἀνατολικά. Οἱ ἀρχαιολόγοι τό ὀνόμασαν «ἀρχοντικό» καί εἶναι τό σημαντικώτερο εὔρημα. Ὁ ρυθμός του μᾶς παραπέμπει στά ἀνάκτορα τῶν Μακεδόνων βασιλέων, γι αὐτό καί θεωρεῖται νεώτερο κατασκεύασμα. Τά περιεχόμενα τοῦ ἀρχοντικοῦ εἶναι ἐκπληκτικά. Καί μόνο τό ἄριστα διατηρημένο ἐλαιοτριβεῖο, (φωτ.), στό ἰσόγειο τοῦ σπιτιοῦ, τό καλύτερο τῶν ἀρχαίων χρόνων, ἀρκεῖ γιά νά πάρει ἡ πόλη μιάν ἐξέχουσα θέση μεταξύ τῶν ἀρχαίων πόλεων. Στό ἐλαιοτριβεῖο αὐτό, πού εἶναι πολύ μεγάλο γιά τήν ἐποχή του, βρίσκονται: τό πυθάρι, ὅπου πλένονταν οἱ ἐλιές πρίν μποῦν στο τροπεῖο ὅπου οἱ ἐληές ἀλέθονταν, οἱ χῶροι τοῦ πιεστηρίου καί, τέλος, οἱ δεξαμενές ὅπου μαζεύονταν τό λάδι.

   

Ἀντιλαμβάνεται ὁ ἀναγνώστης ὅτι πρόκειται γιά συστηματικό ἐλαιοτριβεῖο πρῶτον, καί δεύτερον, ὅτι ἡ περιοχή αὐτή ἦταν κατάσπαρτη μέ ἐλιές. Ἔξω ἀπό τό «ἀρχοντικό»βρέθηκε μιά μαρμάρινη στήλη μέ τήν ἐπιγραφή «ΔΙΟΣ ΚΑΤΑΙΒΑΤΟΥ» καί ἀναφέρεται στή λατρεία μιᾶς ἰδιότητας τοῦ Διός πού εἶχε σχέση μέ βροχές, βροντές καί ἀστραπές. Τοποθετήθηκε στό σπίτι αὐτό ἀπό τούς κατοίκους τῆς Ἀργίλου,κατά τή γνώμη τοῦ ἀρχαιολόγου Ζ.Μπόνια, μετά τήν καταστροφή του ἀπό καιρικά φαινόμενα γιά νά ἐξευμενίσουν τό Δία. ‘H παραγωγή αὐτή λαδιοῦ μᾶς ὁδηγεῖ στή βεβαιότητα γιά ἐμπορικές συναλλαγές, πυκνές ὁπωσδήποτε, κυρίως μέ τό ἐσωτερικό τῆς Βισαλτίας ἀλλά καί τῶν γύρω περιοχῶν. Οἱ ἀρχαιολόγοι ἀποφεύγουν νά τοποθετηθοῦν χρονολογικά σχετικά μέ τήν ἀκρόπολη ὅπως εἶναι σήμερα. Βέβαια δέν πρόκειται γιά τήν ἀρχαία. Πολλοί ὑποθέτουν πώς πρόκειται γιά κτῖσμα τῆς Μακεδονικῆς ἐποχῆς καί μάλιστα γιά «ἐνδιαίτημα», κατοικία, ἑνός Μακεδόνα ἑταίρου22,ἑνός ἀπ’ αὐτούς πού εἶχαν τοποθετηθεῖ ὡς ἄρχοντες σέ κρίσιμες περιοχές, ὅπως ἡ περιοχή τῆς Ἀμφίπολης.23 Αὐτό μετά τό 357.π.Χ, ὁπότε ἡ περιοχή κατελήφθη ἀπό τό Φίλιππο καί προσαρτήθηκε στό βασίλειο τῆς Μακεδονίας.

   ‘H ΙΗ´ Ἐφορεία Προϊστορικῶν καί Κλασσικῶν Ἀρχαιοτήτων Καβάλας μέ ἐπικεφαλῆς τόν Δ/ντή της κ. Ζήση Μπόνια ἔχει ἐκπονήσει σχετική μελέτη γιά ἀναστήλωση, συντήρηση καί στέγαση τοῦ Ἀρχοντικοῦ καί δέ θ᾽ ἀργήσει ὁ χρόνος πού θά ἐκπλαγοῦμε ἀπό τό ἀποτέλεσμα τῆς ὅλης προσπάθειας. Δίνω τό πρόπλασμα τῆς προτεινόμενης ἀναστήλωσης γιά τόν ἀναγνώστη μου.

   Πρίν προχωρήσουμε εἶναι ἀνάγκη νά ἀναφέρουμε καί τούς δύο Μακεδονικούς τάφους πού βλέπουμε δίπλα στήν Ψαροταβέρνα τοῦ Μάκη καί πού εἶναι πολύ νεώτεροι. Πρόκειται γιά τάφους σημαντικῶν Μακεδόνων, πιθανώτατα φονευθέντων παρά τήν ὁδό καί ταφέντων ἐκεῖ. Εὐνόητο ὅτι καί αὐτοί εἶναι συνδεδεμένοι μέ τήν ἀρχαιολογική ἱστορία τῆς Ἀργίλου.

   ‘H Ἄργιλος συνδέεται καί μέ κοσμοϊστορικά γεγονότα.

    Κατ᾽ ἀρχήν νά ποῦμε πώς ἡ Θράκη κατά τόν Τρωικό πόλεμο ἦταν σύμμαχος τῆς Τροίας, τοῦ Πριάμου. Καί ἀλλοῦ ἔχω μιλήσει γιά τήν «ἑλληνικότητα» ὅλου αὐτοῦ τοῦ κόσμου (ἀκόμη καί τῶν Τρώων) πού ἀπό τότε, τά πρώιμα ἱστορικά πλέον χρόνια, φαγώνονταν μέ τούς τοπικούς καί γενικώτερους ἐμφύλιους πολέμους Ἀργότερα, τό 513, ἡ Θράκη πού, ὅπως εἴπαμε, συμπεριελάμβανε καί τή σημερινή Μακεδονία, ἔγινε φόρου ὑποτελής στούς Πέρσες. Τόν τόπο αὐτό κατέλαβε ὁ μεγάλος σατράπης τοῦ Δαρείου Μεγάβαζος, ὅταν ὁ Δαρεῖος προσωπικά ἡγεῖτο τῆς ἐκστρατείας ἐναντίον τῶν Σκυθῶν. Τότε ἔστειλε ἐκπροσώπους του σέ ὅλη τήν περιοχή Θράκης-Μακεδονίας ζητώντας «γῆν καί ὕδωρ». Καί ἡ ἀπαίτησή του ἔγινε δεκτή. Ὁ κατακερματισμός τῆς Θράκης κυρίως σέ πάμπολλα μικρά βασίλεια μέ τούς βασιλιάδες νά σκοτώνονται μεταξύ τους, δέν ἐπέτρεπε οὔτε τήν ἰδέα τῆς ἀντίστασης.

   Τό ἴδιο συνέβη καί μέ τό βασίλειο τῶν Μακεδόνων. Εἶναι συγκινητική ἡ ἀντίδραση τοῦ Ἀλεξάνδρου τοῦ Α´, μετέπειτα βασιλιᾶ τῆς Μακεδονίας, στήν ἀπόφαση τοῦ πατέρα του Αμύντα, νά δεχθεῖ τήν Περσική ἐπικυριαρχία, πρᾶγμα πού κι ἐκεῖνος, σάν βασιλιάς δέχθηκε πιεζόμενος ἀπό τά γεγονότα.

   Β. Ἀπό δῶ πέρασε ὁ Ξέρξης μέ τό τεράστιο στράτευμά του κατά τήν ἐναντίον τῆς Νοτίου Ἑλλάδος ἐκστρατεία του τό 480π.Χ. Ὁ ‘Hρόδοτος μᾶς πληροφορεῖ πώς μόλις πέρασε τό Στρυμόνα ἔφθασε στήν ἑλληνική πόλη Ἄργιλο: « Ὡς δέ ἀπό τοῦ Στρυμόνος ἐπορεύετο ὁ στρατός, ἑνταῦθα πρός ἠλίου δυσμέων ἐστί αἰγιαλός ἐν τῶ οἰκοιμένην Ἄργιλον πόλιν Ἑλλάδα παρεξήιε, αὔτη δέ καί ἡ κατύπερθεν ταύτης καλέεται Βισαλτίη»

https://youtu.be/AE7rDslIP3E

 Ἀντιλαμβάνεται ὁ ἀναγνώστης τί σήμαινε γιά τούς ἁπλοῦς κατοίκους τῆς περιοχῆς ἡ παρουσία τοῦ «Μεγάλου Βασιλέως» καί κυρίως ἡ παρουσία ἑνός στρατοῦ ὄχι βέβαια ἕνός ἑκατομμυρίου ἐπτακοσίων χιλιάδων (1.700.000), ὅπως ὑπερβολικά τόν ἀνεβάζει ὁ ‘Hρόδοτος, ἀλλά ἑνός στρατοῦ ἑκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτῶν πού ἔπρεπε νά διανυκτερεύσουν κάπου ἐκεῖ. Εἶναι βέβαιον ὅτι τίς μέρες ἐκεῖνες δέν πλημμύρισε μόνο ἡ Ἄργιλος, τό Κερδύλλιον, ἀλλά καί ὅλη ἡ περιοχή ἀπό τήν Ἄργιλο μέχρι τό σημερινό Σταυρό, περιοχή πού τότε ὀνομάζονταν «Σίλεος πεδίον». Ὅπως εἶναι βέβαιον ὅτι μεγάλο μέρος τοῦ στρατοῦ του πλημμύρισε τή Βισαλτία καί διά τῆς Κρηστωνίας ἔφθασε στήν περιοχή τῆς Θεσσαλονίκης. Πλημμύρισε τήν ἐνδοχώρα Βισαλτία, τή χώρα τῶν Παιόνων «τήν μεσογαίαν τάμων τῆς ὁδοῦ διά τῆς Παιονικῆς Εἶναι ἐπίσης βέβαιον ὅτι πορευόμενος πρός Χαλκιδικήν ὁ Ξέρξης ἐπεστράτευσε βίαια πολλούς Ἀργιλίους καί ὄχι μόνο. Ἔπαιρνε ἀκόμη ἄνδρες καί ἀπό τό ἐσωτερικό τῶν μερῶν ἀπ’ ὅπου περνοῦσε, «ἅμα ἀγόμενος τούτων ἕκαστον τῶν ἐθνέων καί τῶν περί τό Πάγγαιον ὄρος οἰκεόντων....τούς δ᾽ ὑπέρ θαλάσσης πεζῆ ἑπομένους» (δηλ. ὑποχρέωνε ὁ Ξέρξης νά τόν ἀκολουθεῖ καί καθένας ἀπό τούς λαούς πού κατοικοῦσαν γύρω ἀπό τό Παγγαῖο...καί ὅσοι κατοικοῦσαν στά μεσόγεια τόν ἀκολουθοῦσαν πεζοί), γι᾽ αὐτό ἄλλωστε καί ὁ στρατός του διαρκῶς μεγάλωνε. Γιά τό λόγο αὐτό, τῆς Περσικῆς ἐπικυριαρχίας, ἀναγκάζεται καί ὁ βασιλιάς τῆς Μακεδονίας Ἀλέξανδρος ὁ Α´ (498-454) νά ἀκολουθήσει τά περσικά στρατεύματα Καί Ἀργίλιοι λοιπόν πολέμησαν ἀναγκαστικά μαζί του ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων. Τά διέλυσαν ὅμως κυριολεκτικῶς, ὅταν ντροπιασμένος ὁ Ξέρξης ἐγκατέλειπε τή Νότια Ἑλλάδα ἐπιστρέφοντας στήν Περσία. Τότε ἀκριβῶς, ἀπαλλαγμένος ἀπό τόν περσικό βραχνά, ὁ βασιλιάς τῆς Μακεδονίας Ἀλέξανδρος Α´ ἐπεξέτεινε τήν κυριαρχία του μέχρι τό Στρυμόνα καταλαμβάνοντας τή Βισαλτία καί Κρηστωνία, τίς ὁποῖες προσάρτησε στό Μακεδονικό του κράτος ὡς πόλεις ὅμως καί περιοχές αὐτοδιοικούμενες.

   ‘H πολιτική ἀργότερα τοῦ Φιλίππου θά δυναμώσει τούς ὑπάρχοντες δεσμούς τῶν ἀνθρώπων μας μέ τή Μακεδονική αὐτή δυναστεία καί ὁ τόπος θά γίνει κατ᾽ ἐξοχήν μακεδονικός.

Γ. Ἐπίσης στήν Ἄργιλο ἔφθασε καί ἐγκαταστάθηκε γιά λίγο καιρό ὁ στρατηγός τῶν Σπαρτιατῶν Βρασίδας κατά τή διάρκεια τοῦ Πελοποννησιακοῦ πολέμου καί μάλιστα τό χειμώνα τοῦ 424 π.Χ.

    Ὁ Πελοποννησιασκός Πόλεμος μεταφέρθηκε ἀπό τούς Σπαρτιάτες, γιά ἀντιπερισπασμό πρός τούς Ἀθηναίους, στή Μακεδονία, κυρίως στή Χαλκιδική. Πιεζόμενοι ἀπό τίς περιστάσεις, μετά τήν καταστροφή πού ὑπέστησαν ἀπό τούς Ἀθηναίους στή Σφακτηρία, σκέφθηκαν νά μεταφέρουν τόν πόλεμο μακρυά καί μάλιστα φθείροντας τή συμμαχική δύναμη τῶν Ἀθηναίων, ἀποσπώντας τους δηλαδή τούς συμμάχους. Ὁ περίφημος Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας, φιλόδοξος, μετριοπαθής ὅσο καί ἱκανός, ἀνέλαβε νά παρασύρει τίς παραδοσιακά φίλα προσκείμενες πρός τους Ἀθηναίους πόλεις τῆς Χαλκιδικῆς μέ τό μέρος τῆς Σπάρτης. Καί τά κατάφερε. Οἱ Ἀθηναῖοι προσπάθησαν νά ἀντιδράσουν καί, κυρίως, νά σώσουν τήν Ἀμφίπολη. Καί ἀντέδρασαν κατ᾽ ἀρχάς ἤπια, μέ ψυχολογική πίεση καί μέτρα οἱκονομικά. Ἔχει σημασία νά σημειώσουμε ὅτι οἱ σύμμαχοι αὐτοί, οἱ ἑλληνικές πόλεις τῆς Χαλκιδικῆς καί τῆς περιοχῆς μας, ἀπό νωρίς, σχεδόν ἀμέσως μετά τήν μεταφορά τῆς ἕδρας τῆς Ἀθηναϊκῆς Συμμαχίας ἀπό τή Δῆλο στήν Ἀθήνα, ἄρχισαν νά ἀντιλαμβάνονται- καί κυρίως μέ τήν ἱδρυση τῆς Ἀμφίπολης(στήν ὁποία νά σημειωθεῖ βοήθησαν πολύ οἱ κάτοικοι τῆς Ἀργίλου-καί ἄλλων κοντινῶν πόλεων) τόν κίνδυνο νά χάσουν τήν αὐτονομία τους μπροστά στήν τεράστια δύναμη τῆς Ἀθήνας.

   Ἔτσι ἄρχισαν νά συνεννοοῦνται καί νά ὀργανώνονται. Θέλησαν νά σχηματίσουν ἕνα εἶδος ὁμοσπονδίας γιά τήν προάσπιση τῶν παντοίων συμφερόντων τους. Οἱ Ἀθηναῖοι ἀντέδρασαν. Καί τό πρῶτο μέτρο πού πῆραν ἦταν ἡ περίφημη «ἀντίταξις»: κατάργησαν δηλαδή τή συλλογική πληρωμή τῶν πρός τή Ἀθήνα φόρων καί προσδιώρισαν γιά κάθε πόλη χωριστό φόρο. Μία μόνο πόλη ὠφελήθηκε ἀπό τό μέτρο αὐτό: ἡ Γαληψός. Τῶν ἄλλων οἱ φόροι διπλασιάσθηκαν. Ἀπό 6 τάλαντα π.χ. πού πλήρωνε ἡ Ἄργιλος, ἔγιναν 15, ποσό τεράστιο, κυριολεκτικά ἀφαίμαξη ἀποικιοκρατική29. Ἔτσι ἡ ἐνέργεια τῆς Σπάρτης βρῆκε εὔφορο κλῖμα.Ὁ Βρασίδας ἀντέδρασε ἀκαριαῖα. Ἦρθε καταχείμωνα (424 π.Χ.) στήν Ἄργιλο, σύμμαχό του, καί ἀπό δῶ, συνεννοούμενος καί μέ τούς ἐντός τῆς Ἀμφίπολης ἀργίλιους φίλους του σκόπευε τήν κατάληψή της. Οἱ Ἀθηναῖοι δέν μποροῦσαν νά στείλουν ἱκανά στρατεύματα. Ἕνας στρατηγός τους ὁ Εὐκλῆς προσπάθησε νά ἀμυνθῆ στά τείχη τῆς πόλης. Ὁ Θουκυδίδης, ὁ ἱστορικός τοῦ Πελοποννησιακοῦ Πολέμου, στρατηγός-ναύαρχος στήν περιοχή αὐτή, πού γνώριζε καλά, δέν μπόρεσε, μέ τά λίγα πλοῖα πού εἶχε, νά βοηθήσει. Σέ ξαφνική, μή ἀναμενόμενη ἀπό τούς Ἀθηναίους, λόγω χειμώνα, μάχη, κυριολεκτικά τούς συνέτριψε καί κατέλαβε τήν πόλη. Ἔτσι ἡ Ἀμφίπολη παραδόθηκε στό Βρασίδα. Εἶχε προηγηθεῖ κατάλληλη προπαγάνδα· μέσα στήν πόλη εἶχε ἀνθρώπους σημαίνοντας δικούς του.κυρίως, ὅπως ἐλέχθη, παλιούς ἀργιλίους, κατοίκους πλέον τῆς Ἀμφίπολης. Οἱ Ἀμφιπολίτες ἐξ ἀνάγκης ἤ ἐκ σκοπιμότητος τίμησαν δεόντως τό νικητή Βρασίδα ὀνομάζοντάς τον οἰκιστή, ἐνῶ μέχρι τότε τέτοιος ἐθεωρεῖτο καί ἦταν ὁ Ἀθηναῖος Ἄγνων, γιός τοῦ στρατηγοῦ Νικία. Ὁ Θουκυδίδης λέει ὅτι γιά τήν κατάληψη τῆς Ἀμφίπολης ἀπό τούς Σπαρτιάτες ἰδιαίτερα χάρηκαν οἱ Ἀργίλιοι καί οἱ κάτοικοι τῆς Μυρκίνου. Γιά τήν ὁποία-Μύρκινο- πρέπει νά σημειώσουμε πώς ἦταν ἀπό τίς πιό ἰσχυρές πόλεις τῆς περιοχής.

   Μετά ἀπό λίγο ἐπῆλθε κάποιος διακανονισμός μεταξύ Ἀθηνῶν καί Σπάρτης καί τά πράγματα ἔμειναν ἔτσι γιά δυό χρόνια, μέχρι τό 422, σημαδιακή χρονιά γιά τόν τόπο μας, μέ τήν Ἀμφίπολη σύμμαχο τῶν Σπαρτιατῶν.

  Ἐπειδή ἡ συνέχεια τῆς ἱστορίας αὐτῆς ἀναφέρεται ρητῶς στά Κερδύλλια, θά τή δοῦμε στό οἰκεῖο κεφάλαιο.

   Ἄν θέλουμε νά συνεχίσουμε γιά τήν Ἄργιλο πρέπει νά ποῦμε ὅτι σιγά σιγά ἀποσύρεται ἀπό τό ἱστορικό προσκήνιο. Τή θέση τῆς τήν παίρνει πλέον ἡ Ἀμφίπολη, πού μεγαλύνεται ἀπό τό Φίλιππο καί Ἀλέξανδρο, τούς Ρωμαίους κ.λ.π. Σπαράγματα μόνο εἰδήσεων ἔχουμε ὄχι τόσο γιά τόν τόπο, ὅσο γιά τούς ἀνθρώπους της:

    Δ. Ἔτσι ἀναφέρεται ὅτι Ἀργίλιος ἦταν ὁ στρατιώτης πού πρόδωσε τόν Σπαρτιάτη στρατηγό Παυσανία, τόν μεγάλο νικητή τῶν Περσῶν στή μάχη τῶν Πλαταιῶν(479 π.Χ.) στούς ἐφόρους τῆς Σπάρτης ὡς προδότη τοῦ ἑλληνισμοῦ ὑπέρ τῶν Περσῶν. ‘H ἱστορία ἔχει ὡς ἑξῆς: ὁ Ἀργίλιος στρατιώτης ἦταν «ἀφοσιωμένος» καί στενός φίλος, ἀπόλυτης ἐμπιστοσύνης στόν Παυσανία.

  Ὅτι ὁ Παυσανίας διατηροῦσε σχέσεις καί μάλιστα στενές μέ τόν Πέρση Βασιλιά εἶναι γνωστόν. Οἱ σχέσεις αὐτές εἶχαν φθάσει σχεδόν σέ σημεῖο προδοσίας. Ὁ πιστός μά πονηρός ἀργίλιος, παρατήρησε πώς οἱ κάθε φορά ἀποστελλόμενοι στόν Πέρση βασιλιά μέ γράμματα τοῦ Παυσανία ἀγγελιοφόροι δέν ἐπέστρεφαν στή Σπάρτη. Οἱ ὑποψίες αὐτές τόν ὡδήγησαν-ὅταν ἦρθε ἡ σειρά του νά μεταφέρει τό γράμμα- νά τό ἀνοίξει. Ἔντρομος διάβασε μεταξύ ἄλλων, πώς μόλις οἱ Πέρσες λάβουν τήν ἐπιστολή νά φονεύσουν τόν μεταφορέα. Μόνη διαφυγή του ἦταν νά παραδώσει τό «σῶμα τοῦ ἐγκλήματος» πού κρατοῦσε στά χέρια του στούς ἐφόρους τῆς Σπάρτης, ἀπηνεῖς ἐχθρούς καί ἀντιπάλους τοῦ Παυσανία. Τό τραγικό του τέλος εἶναι σ᾽ ὅλους γνωστό. Καταδιωκόμενος βρῆκε ἄσυλο στό ναό τῆς Ἀθηνᾶς-μέσα στή Σπάρτη- στήν αὐλή τοῦ ὁποίου, πέθανε ἐξαντλημένος ἀπό τήν ἀσιτία:

«Ὁ μέλλων τάς τελευταίας ἐπιστολάς πρός Ἀρτάβαζον κομιεῖν, ἀνήρ Ἀργίλιος, ...μηνυτής γίγνεται... τότε δή οἱ ἔφοροι, δείξαντες αὐτοῦ τά γράμματα, μᾶλλον μέν ἐπίστευσαν». Τοῦ ἔστησαν παγίδα στήν ὁποία ἔπεσε καί ὁμολόγησε τά πάντα στόν Ἀργίλιο ὑπηρέτη. Αὐτά τά ἄκουσαν οἱ ἔφοροι. «Ἀκούσαντες δέ ἀκριβῶς τότε μέν ἀπῆλθον οἱ ἔφοροι, βεβαίως δέ ἤδη εἰδότες ἐν τῆ πόλει τήν ξύλληψιν ἐποιοῦντο... πρός τό ἱερόν τῆς Χαλιοίκου χωρῆσαι δρόμω καί καταφυγεῖν... (καί ἐκεῖ) ἡσύχαζε». Τόν πολιόρκησαν καί ὅταν ἐπρόκειτο νά ξεψυχήσει (ἀποψύχειν) «ἐξάγουσιν ἐκ τοῦ ἱεροῦ ἔτι ἔμπνουν (ζωντανό) ὄντα, καί ἐξαχθείς ἀπέθανε παραχρῆμα (ἀμέσως). Αὐτό ἦταν τό ἄδοξο τέλους τοῦ μεγάλου Παυσανία.

   Ε. Γιά τήν ἱστορία τοῦ τόπου νά ποῦμε πώς μετά τούς Περσικούς πολέμους καί τήν καταστροφή τῶν Περσῶν, ἡ περιοχή δυτικά τοῦ Στρυμόνα ἦταν καθαρή ἀπό Πέρσες-ἤδη ἐπεκτείνεται μέχρις ἐδῶ ἡ ἐπικράτεια τοῦ βασιλείου τῶν Μακεδόνων. Ἀντίθετα ἰσχυρή δύναμη περσική διατηρήθηκε στήν παραλιακή Ἠιόνα, ὀχυρό λιμάνι καί ἰσχυρή περσική βάση, κτισμένη ἐπί τοῦ Στρυμόνα, στό στόμιο τοῦ λιμανιοῦ καί στήν τελική ἐκβολή τοῦ Στρυμόνα(παλαιά κοίτη, δές χάρτη)31 . Λιμάνι πού τό ἤθελαν μέ κάθε τρόπο οἱ Ἀθηναῖοι καί τό κρατοῦσαν μέ τά νύχια οἱ Πέρσες γιά νά ἐπιβεβαιώνουν τή μέχρι τοῦ γεωγραφικοῦ αὐτοῦ σημείου κυριαρχία τους. Μέ τήν πολιορκία λοιπόν τῆς Ἠιόνας ἀπό τούς Ἀθηναίους (476 π.Χ.) καί τήν κατάληψή της σχετίζεται ἡ ἱστορία μέ τόν τελευταῖο γενναῖο Πέρση διοικητή της (τό ὄνομά του Βόγης) καί τό τραγικό του τέλος, καί εἶναι ἡ ἑξῆς: ‘H Ἠιόνα βρίσκονταν σέ φοβερά δύσκολη θέση. ‘H κατάληψή της ἦταν ζήτημα χρόνου. Ὁ Βόγης ἀρνοῦνταν νά παραδοθεῖ, παρά τούς ἔντιμους ὅρους τοῦ Ἀθηναίου Στρατηγοῦ Κίμωνα. Νά σημειώσουμε ὅτι τώρα ὁ Κίμων εἶναι φιλοξενούμενος τῆς Ἀργίλου, ὡς σύμμαχος στρατηγός. Γνωρίζουμε ὅτι ἡ Ἠιόνα ἦταν τέλεια τειχισμένη καί δέν ἔπεφτε εὔκολα.

   Ὁ Κίμων, γιά νά ἐπισπεύσει τήν παράδοση σκέφθηκε ἕνα τέχνασμα πρωτοφανές καί θρυλικό γιά τήν ἐποχή του: ἔστρεψε τόν ροῦν τοῦ Στρυμόνα πάνω στά τείχη τῆς πόλης. Τά τείχη, πού ἦταν κατασκευασμένα ἀπό πλιθιά, σέ λίγο ἄρχισαν σιγά σιγά νά ἐμφανίζουν σημεῖα ἔντονης διάβρωσης μέ βεβαία τήν κατάρρευση. Τότε ὁ Βόγης προέβη σέ μιά ἀπελπισμένη πράξη μπροστά στήν ὁποία ἔφριξε ὁ τότε κόσμος: πρῶτα-πρῶτα μάζεψε ὅλο τό χρυσάφι πού εἶχε καί τό πέταξε στό Στρυμόνα, ἔσφαξε τή γυναίκα, τά παιδιά καί τις παλλακίδες του, τίς ἔκαψε καί τέλος αὐτοκτόνησε πέφτοντας καί ὁ ἴδιος στή φωτιά.

   Ἡ συνεχής καί ταχύτατη ἀνάπτυξη τῆς Ἀμφίπολης ἀπό τήν ἵδρυσή της (437 π.Χ.) καί ἑξῆς συνδέεται ἄμεσα μέ τήν παρακμή τῆς Ἀργίλου. Εἶναι φανερό ὅτι δέν μποροῦμε νά συνδυάσουμε καί συνεξετάσουμε τήν ἱστορία τῆς Ἀργίλου μέ τήν λαμπρή πορεία τῆς ἐλεύθερης καί αὐτοδιοίκητης Ἀμφίπολης. ‘H πόλη μας ζεῖ στή σκιά τῆς μεγαλούπολης αὐτῆς καί σιγά σιγά σβήνει κατά τούς ἑλληνιστικούς καί ὕστερους ρωμαϊκούς χρόνους.

Κανείς δέν μπορεῖ νά ἀποδείξει πώς καί ἡ ζωή καί οἱ ἄνθρωποί της ἐξαφανίστηκαν. Τή βρίσκουμε στά 359 π.Χ. νά συναποτελεῖ μέλος μιᾶς πολύ ἰσχυρῆς οὐδέτερης συμμαχίας ἑλληνικῶν πόλεων-κρατῶν τῆς Χαλκιδικῆς καί τῆς περιοχῆς μας, ὅταν οἱ ἐμφύλιοι πόλεμοι μεταξύ βορείων καί νοτίων Ἑλλήνων μαίνονταν καί οἱ πάντες κατέφευγαν σέ συμμαχίες. Ὁ συγγραφέας τῆς ἱστορίας αὐτῆς πιστεύει ὅτι ἡ πόλη μας φυτοζωοῦσε στή σκιά τῆς Ἀμφίπολης γιά πολύ ἀκόμη.

    ‘H Ἄργιλος ἀναφέρεται, στά ὕστερα χρόνια (γύρω στό 365-311), στόν κατάλογο τῶν χορηγῶν( Θεαροδόκων ἤ Θεαδωραδόκων)) τοῦ ναοῦ τοῦ Ἀσκηπιοῦ στήν Ἐπίδαυρο, πρᾶγμα πού φανερώνει,κατά τόν ἱστορικό HAMMOND, ὅτι ἡ πόλη μας κατά τούς χρόνους αὐτούς ἦταν ἀκόμη αὐτόνομη, ἄν ὄχι ἀνεξάρτητη (βρισκόμαστε στό φόρτε τῆς ἰσχύος τῶν Μακεδόνων). Ἀπ᾽ αὐτόν τόν κατάλογο ἔχουμε καί τό μοναδικό γνωστό ὄνομα ἀργίλιου, ἱκανοῦ καί πλουσίου, φαίνεται κατοίκου: Ὀνήσανδρος

   Ἕνα ἄλλο ὕστερο γεγονός πού ἔχει σχέση μέ τήν Ἄργιλο εἶναι πώς ἀπό δῶ πέρασε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος προερχόμενος ἀπό τούς Φιλίππους καί πορευόμενος πρός τήν Θεσσαλονίκη: «Διοδεύσαντες δέ τήν Ἀμφίπολιν καί τήν Ἀπολλωνίαν ἦλθον εἰς Θεσσαλονίκην». Ποιός μπορεῖ νά ἀπορρίψει τή θέση ὅτι πιθανώτατα ὁ Ἀπ. Παῦλος ἔρριξε κι ἐδῶ, σέ μᾶς, τό σπόρο τοῦ Εὐαγγελίου, ὥστε ἡ Ἑκκλησία τῆς Ἀργίλου καί Κερδυλλίων καί κατά συνέπεια ἡ τοπική Ἐκκλησία Σερρῶν καί Νιγρίτης νά εἶναι ἀποστολική; Τό «Κερδύλιον» θά ἦταν ἕνα θαυμάσιο καταφύγιο γιά τούς διωκόμενους τότε πρωτοχριστιανούς.

    Ἔκτοτε ἔχουμε σιγή στίς ὅποιες πηγές, ὄχι μόνο γραπτές-ἱστορικές, ἀλλά καί ἀρχαιολογικές. Τό νῆμα πλέον στήν ἱστορία μας τό παίρνουν τά Κερδύλλια.

.....................................................................

ΑΡΧΑΙΑ ΑΡΓΙΛΟΣ - ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΡΧΑΙΑΣ ΑΡΓΙΛΟΥ

.....................................................................

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΡΓΙΛΟ.... :

http://krdillia.blogspot.gr/